Polacy nigdy nie przyjęli postanowień rozbiorów dokonywanych na ziemiach polskich w II połowie XVIII w. Najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym stało się powstanie styczniowe. Różniło się zdecydowanie od poprzednich powstań. W 1863 roku, nie było wielu wyraźnych bitew, szturmów ani przemarszów wojsk. W powstaniu walczyła armia ochotnicza. Klęska Rosji w wojnie krymskiej doprowadziła do złagodzenia jej polityki wewnętrznej. Środowisko liberalno-konserwatywnych patriotów, liczyło na przywrócenie w Królestwie Polskim statusu konstytucyjnego sprzed 1830 r., natomiast ośmielone osłabieniem Rosji, warstwy demokratyzującej młodzieży i części mieszczaństwa, wysuwały dalej idące postulaty niepodległościowe. Już od roku 1860 inicjowano manifestacje religijno-polityczne, które konsolidowały konspirującą młodzież. Pierwsze krwawe ofiary przyniósł rok 1861. Przyspieszyło to zjednoczenie konspiratorów i już 17 października 1861 utworzono Komitet Ruchu (Miejski), a w czerwcu 1862 Komitet Centralny Narodowy. KCN tworząc struktury tajemnego państwa polskiego, planował wybuch powstania najwcześniej wiosną 1863 roku.